Overpeinzingen: Even een boompje opzetten

Een van mijn geliefde hobby’s is het zoeken van paddenstoelen. Liefst eekhoorntjesbrood, maar cantharellen zijn ook heel welkom. Er zijn wel eens mensen die denken dat paddenstoelen daardoor verdwijnen. Maar wie zich realiseert dat in een land als Frankrijk al eeuwenlang eekhoorntjesbrood wordt geplukt, en er nog steeds genoeg staat, realiseert zich hopelijk dat het verdwijnen van paddenstoelen te maken heeft met het verdwijnen van hun biotoop, en niet met plukken. Om het plat te zeggen: Nederland wordt overgroeid met stikstofminners, zoals berenklauw, bramen, brandnetels en springbalsemien. Cantharellen leggen het dan af.

Maar een mooie plukplek kan ook verdwijnen door grof geweld. Een van mijn beste plekjes was een greppel langs een laan met eikenbomen. Op een kwaad moment was de greppel geheel verdwenen, in beslag genomen door de boer die zijn land naast de greppel had liggen. Pas later begreep ik hoe dat werkte. Ik citeer een oude zinsnede van het platform voor groene journalistiek: ‘Elk jaar moeten boeren opgeven hoeveel landbouwgrond ze in gebruik hebben. Het aantal bebouwde hectares bepaalt hoeveel Europese landbouwsubsidie ze krijgen én de hoeveelheid mest die ze op hun grond mogen uitrijden. Door groenstroken en bermen aanpalend aan hun eigen land in gebruik te nemen, hebben de boeren extra land en dus extra ruimte om mest uit te rijden. Vaak gebeurt dit zonder toestemming. Het brengt nog meer schade toe aan de natuur – houtwallen, bomen en struiken worden verwijderd, bloemen weggemaaid – maar dat is niet het enige. Het is ook fraude.’

Tja, wat moet je als je verzuipt in de mest? Dat dus, bermpje pik. Maar dat is niet genoeg. Hoe dan ook, ik vermoed dat boeren dit niet eeuwig kunnen volhouden. Er is nu wel met succes verzet gekomen tegen onderdelen van de Europese green deal, die hun bewegingsvrijheid duidelijk zou inperken. Maar voor het mestoverschot is nog geen oplossing, en in het algemeen denk ik dat de wal het schip uiteindelijk zal keren. Groen zal toch een opmars moeten maken, zou je denken.

Een voorbeeld is de trend om bomen te planten in de wijngaarden. Op mijn laatste reis door Chili begreep ik dat daar al regels zijn voor wijnbedrijven om een bepaalde hoeveelheid ‘groen’ te hebben als compensatie voor al die wijngaarden. Bij een bedrijf als Cono Sur waren groene corridors aangelegd tussen de wijngaarden, om meer biodiversiteit te creëren. Daar is men tot de conclusie gekomen dat dit ook voor de wijngaard beter is. Meer vogels, meer natuurlijke vijanden van ziekteverwekkers, een beter natuurlijk evenwicht. Het inzicht dat een monocultuur van alleen druivenstokken niet ideaal is.

Inmiddels zie je ook in Frankrijk de eerste ontwikkelingen in die richting. Al enige jaren heeft Château Cheval Blanc in Saint-Émilion fruitbomen – pruimen, appels – en ook lindenbomen en haagbeuken tussen de druivenstokken staan. Eerlijk gezegd heb ik dat in eerste instantie niet goed begrepen, want schaduw op de druivenstokken zorgt voor een latere en ongelijke rijping van de druiven. Maar gezien de klimaatopwarming is het idee wellicht zo gek nog niet. Iedereen weet dat bomen een bijzondere koelte opleveren, en dat kan de opwarming in de wijngaard wellicht temperen. Bovendien breng je de insecten, vogels en vleermuizen midden je wijngaard in, en dat is ook het achterliggende idee op Cheval Blanc.

Op het domaine du Mas Neuf (vignobles Jeanjean, AdVini) pakt men het anders, en heel wetenschappelijk aan. Bomen en bossen worden in stroken en eilandjes tussen de rijen druivenstokken geplant, zo meldt Vitisphere.com. Daarna wordt het effect op de bodem gemeten op verschillende afstanden van deze stroken. Ook hier is het doel om te komen tot meer biodiversiteit en de aanwezigheid van bijvoorbeeld vleermuizen te bevorderen.

Een bijzondere ontwikkeling. Alle verzet ten spijt zijn dit soort ontwikkelingen volgens mij op de lange termijn moeilijk tegen te houden. Een geruststellende gedachte.

Ronald de Groot