Onlangs was Frans Smit, managing director van Spier in Nederland. Lars Daniëls praatte uitgebreid met hem en proefde de topwijnen van Spier.
Spier Wine Farm is een toonaangevend bedrijf in Stellenbosch, Zuid-Afrika, en een van de oudste wijndomeinen, daterend van 1692. Komend vanuit Kaapstad en rijdend richting de stad Stellenbosch, kun je het bijna niet missen, want het ligt aan de Baden Powell Drive (R320), de kortste route vanaf de autosnelweg N2. En het is veel meer dan een winery met een mooi manor house in Kaap-Hollandse bouwstijl en een proeflokaal. Er is een restaurant, (binnenkort vernieuwd) luxe hotel, een rokerij-bakkerij, een beeldentuin, een vogelshow, je kunt wandelen, mountainbiken, picknicken en wijn blenden. Alles is sinds 1993 eigendom van de familie Enthoven, met Mariota Enthoven verantwoordelijk voor Spier. De ambitie van Spier is wijnen van wereldklasse te maken, zowel in betaalbare segmenten als in high end. En dat op een duurzame manier, met veel zorg voor hun wijngaarden en de natuur, maar ook voor hun mensen. Growing for Good is hun mooie motto en een belangrijke doelstelling is in 2030 net zero te bereiken (nul emissie).
Frans Smit
De man die de aanzienlijke opdracht heeft de wijnbouw te verduurzamen én de wijnen op het gewilde niveau te krijgen, is Frans Smit. 25 jaar lang was hij hoofd wijnmaker van Spier, maar tegenwoordig algemeen directeur, met Johan Jordaan als keldermeester. Smit, die geboren is in Windhoek en studeerde aan Elsenburg College, kent het bedrijf door en door. ‘Toen ik mijn studie afrondde, werd mijn thesis gebruikt voor Spier. En ik werk er al sinds 1996. Ik werd door studiegenoot David Nieuwoudt (Cederberg) naar het sollicitatiegesprek gebracht.’
‘Doen we genoeg?’
Over wat duurzaamheid is, heeft hij een duidelijke mening: ‘Het is veel meer dan een biologische approach in de wijngaard. De hoofdvraag is altijd: is wat we doen genoeg om het land goed achter te laten voor de volgende generaties? Vandaar dat we onze aanpak regeneratief noemen. Ik weet het, het is een modewoord, maar het dekt de lading. Wat we doen, moet een positieve bijdrage leveren aan de gemeenschap, mensen binnen een straal van 15 kilometer moeten meeprofiteren van ons werk. We hebben twee scholen waar 700 kinderen onderwijs genieten en ook voor kinderen die speciale hulp nodig hebben, krijgen die. We doen mee met YES FOR YOUTH om werkloze jongeren aan een baan te helpen. Alles is onderdeel van ons motto Growing for Good.’
Gezonde bodems
De wijnbouw is het fundament van Spier uiteraard, dat zich niet voor niks Spier Wine Farm noemt. Speciale aandacht gaat uit naar de gezondheid van de bodems. Op mijn vraag hoe uitdagend het is om te werken met arme, zure bodems op oud, sterk verweerd gesteente, zei Frans Smit: ‘De uitdaging zit ‘m vooral in de diversiteit van de bodems. Je kunt niet overal planten. Door bodemonderzoek, o.a. het scannen van de dichtheid van de bodems, weten we nu veel beter welk druivenras en welke wortelstok we waar kunnen gebruiken. Ook de mogelijke plantdichtheid (stokken per hectare) is beter inzichtelijk. Zo weten we bijvoorbeeld waar we kunnen werken met een hoge plantdichtheid voor van nature lagere opbrengsten voor onze topwijnen.’ Gezonde bodems zijn essentieel, legt Frans uit: ‘Het is niet waar dat bodems door wijnbouw uitgeput raken, dat hoeft niet, gezonde bodems kunnen ieder jaar leveren. Daar moet je wel veel voor doen. We zijn gestopt met herbiciden, we maken onze eigen compost en we maken gebruik van begroening. Zo krijgen we meer koolstof in de bodems en meer microbiologisch leven. En de watervasthoudcapaciteit is toegenomen.’
Omgang met schaars water
Dat laatste is natuurlijk ook belangrijk voor de behoefte aan irrigatie. Want waterschaarste is al een groot probleem in Western Cape en zal niet afnemen. ‘Waterschaarste is de meest kritische zaak, dat liet 2017 wel zien, toen de grootste dam, Theewaterskloof, waar wij ook water van krijgen, vrijwel droog stond’, legt Frans uit. ‘Dus hebben we ook eigen dammen en boorputten, en recyclen we alle het grijze en zwarte water. Want water zal steeds minder worden toegewezen aan de landbouw. Vandaar ook dat de watervasthoudcapaciteit van de bodems zo belangrijk is, in combinatie met de juiste onderstok, die tegen droogte kan. 30% van onze wijngaarden is nu dry-farmed (zonder irrigatie), maar dat kan alleen met wat rijkere bodems, daarom werken we daar zo hard aan.’
Minder blad, zachte snoei
Ook het management van de druivenplanten draagt bij aan duurzamere wijnbouw. ‘We creëren kleinere bladerdekken, met als doel minder evapotranspiratie’, vertelt Frans, ‘zoals bij pinotage. Er wordt dan ook minder snel suiker opgebouwd, waardoor we later kunnen oogsten of wijnen krijgen met minder hoge alcoholpercentages.’ Spier is ook overgegaan op zachte snoei (Simonit & Sirch). ‘Dat geeft minder snoeiwonden, waardoor de planten ouder en beter oud worden’, aldus Frans. De klus is enorm, want alleen al het domein in Stellenbosch beslaat 170 hectare wijngaarden (met nog eens 450 hectare parklandschap en natuurlijke vegetatie). Daarbij heeft Spier 450 hectare wijngaarden onder contract. ‘En die boeren moeten allemaal meedoen met onze regeneratieve ideeën, dat is heel belangrijk, we moeten ze meenemen op dezelfde reis’, zo benadrukt Frans nog eens de omvang van de operatie.
Vinificatie aangepast
Dan naar de wijnen. Eerlijk gezegd kwam Spier zelden in me op als het gaat om Zuid-Afrika’s beste producenten. Maar dat had ook te maken met het feit dat ik de topwijnen vernoemd naar Frans Smit, Frans K Smit White Blend en Frans K Smit Red Blend, nauwelijks kende. Die zijn zo goed en eigentijds stijlvol, dat mijn idee is veranderd. Al proevende, vroeg ik aan Frans naar de stijlontwikkelingen voor wit en rood van de afgelopen jaren. Frans blijkt vrij traditioneel, zo geeft hij zelf aan, bijvoorbeeld wat betreft het wel of niet ontstelen: ‘De Bordeauxrassen (cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot) worden volledig ontsteeld en heel zorgvuldig geselecteerd, met behulp van een optische sorteermachine. Ik wil gezonde druiven van de hoogste kwaliteit, altijd al. We zijn wel eerder gaan oogsten dan voorheen. Dat levert zo’n 0,5% minder alcohol op; de hogere cuvées zitten op maximaal 14% of zelfs 13,5% tegenwoordig.’ Bij Syrah voegt Frans soms juist wat steeltjes toe, na selectie. En de druiven van de jonge wijngaarden worden helemaal niet ontsteeld, voor wat extra structuur en spiciness.
Ook het houtregime voor is door de jaren heen bijgesteld. ‘De grote rode wijnen werden voorheen 32 maanden in klein hout opgevoed, waarvan 90% nieuw hout was. De rode Frans K Smit krijgt nu 20 tot 24 maanden houtrijping, met 50% nieuw hout.’
‘De witte wijnen draaien nog meer om frisheid dan om kracht’, gaat Frans verder. ‘We willen sowieso niet meer dan 14% alcohol. Chenin wordt steeds vaker direct geperst, deels direct in hout, deels in RVS. Een koude inweking voor de gisting, zoals we doen bij sauvignon blanc, geeft bij chenin te groot gevaar op een ongewenste stijging van de pH, doordat er te veel kalium in de most komt. We klaren de mosten ook minder voor, werken met meer troebel sap, voor meer textuur en diepgang.’ De hogere witte wijnen worden opgevoed in allerlei maten hout, met een laag aandeel nieuw hout. Bijzonder is dat Frans K Smit White wordt gemaakt in pipas, de traditionele portvaten.
De proeverij
Creative Block 2 2022: sauvignon blanc 77%, semillon 23%; heel zuiver, geel fruit, wat peper, rijpe grapefruit, kweepeer; fris, vrij vol, mooie textuur, goede lengte. 16 pnt
Frans K Smit White Blend 2018: sauvignon blanc 70%, semillon 30%; deels co-ferment, in pipas en foudres, helft niet getoast; rijp maar fris, mandarijn, wat honing, groene paprika, specerijen, wilde kruiden; prachtige structuur en textuur, mooie zuren, grote lengte, echt heel fraai. 17 pnt
21 Gables Sauvignon blanc 2022: van druiven uit Durbanville; niet overdreven aromatisch, 5% in hout (spontane gisting), rest voorgeselecteerde maar neutrale gisten; perzik, wat citrusfruit, beetje room en toast; kruidig, zoetzuur, gul maar fris. 15,5 pnt
21 Gables Chenin blanc 2021: druiven van een wijngaard uit 1983, gevinifieerd in hout, op de volle lies; iets aards, rijp geel fruit, noten en kruiden; rijk maar fris, mooie textuur, genoeg zuren, lang. 17 pnt
Creative Block 3 2018: syrah, mourvèdre uit Stellenbosch, 3% viognier uit Paarl; mooi geconcentreerd, donker fruit, iets floraal, ook wat zwarte peper en leer; nog heel levendig, mooie tannine, goede zuren, bijna helemaal op dronk, heerlijk. 16,5 pnt
Frans K Smit Red Blend 2017: cabernet sauvignon 58%, merlot 22%, cabernet franc 20%; deels vinification intégrale, dus direct in barriques; mooie geur, zwart en rode bessen, lift van cabernet franc, wat rode paprika, munt en chocolade, cederhout, iets vlees; intens, mooi geconcentreerd, grafiet, beetje bittere chocolade, droge tannine, goede zuren, niet dik, wel lang. 17,5 pnt
Het laatste woord
Tenslotte vroeg ik Frans naar de kracht van Spier. Hij vatte het als volgt samen: ‘Vele wijnproducenten kunnen goede wijnen maken, maar wij zijn boeren in ons hart. Alle producten van ons land zijn van hoge kwaliteit, afkomstig van goede bodems, gemaakt door goede mensen, die de natuur in ere laten. We hebben al veel bereikt in 30 jaar, dus beeld je maar eens in wat we kunnen bereiken in 100 jaar, als we ons best doen!’
Importeur: Vinites
Lars Daniëls, Magister Vini.
foto’s: Spier Wine Farm en Lars Daniëls
Interesse in Zuid-Afrikaanse wijnen? Kom 13 mei naar de Perswijn proeverij Crossing the Oceans! Voor tickets: www.perswijn.nl/crossing-the-oceans
