Ook al is Zwitserland met zo’n vijftienduizend hectare aan wijnstokken een klein wijnland, het aantal aangeplante druivenrassen is enorm. Ruim 250. Veel ervan zijn bekende, internationale rassen en experimentele kruisingen, maar vooral het kanton Wallis biedt een keur aan bijna vergeten autochtone druivenrassen. José Vouillamoz schreef er een mooi uitgegeven boekje over. En ik proefde wijn van twee van de zeldzaamste rassen, eyholzer roter en grosse arvine, gemaakt door gepassioneerde wijnmakers.
Het hart van het kanton Wallis wordt gevormd door de min of meer oost-west lopende rivier de Rhône die in het nabije Gotthardmassief zijn oorsprong heeft. Verschillende van de hoogste pieken van de Alpen rijzen ten noorden en ten zuiden van de Rhône ten hemel. Wie de trein van Goppenstein naar Brig wel eens heeft genomen, kent de steile hellingen en de spectaculaire uitzichten.
Rhônedal in Wallis (Foto: My Switzerland)
Autarkisch
Totdat aan het begin van de twintigste eeuw de Lötschberg- en de Simplontunnel openden was Wallis een zeer afgelegen plek. “Valais heeft een zeer geïsoleerde ligging,” bevestigt José Vouillamoz via Skype vanuit zijn woonplaats Sion in het Franstalige, westelijke deel van Wallis, hier Valais genoemd. “Lange tijd was het gebied min of meer autarkisch. Er werd wijn en vee verhandeld met het dal van Aosta. Ook bestonden er over en weer familiebanden, maar verder was het contact met de rest van de wereld zeer beperkt. Dit heeft ervoor gezorgd dat unieke druivenrassen bewaard zijn gebleven.”
Afstudeerscriptie
Chanton Weine in Visp heeft zich gespecialiseerd in deze zeldzame, autochtone rassen. Josef-Marie Chanton omschrijft zichzelf als een natuurmens. Als jongeman deed hij niets liever dan bergbeklimmen en skiën. Zijn vader maakte wijn van ingekochte druiven. Tijdens de notoir saaie militaire diensttijd besloot de jonge Chanton in de voetsporen van zijn vader te treden, mits die ermee instemde dat hij zelf zijn druiven zou gaan verbouwen. Hij was tenslotte een natuurmens. Zijn vader was enthousiast, zeker toen ze een mooi perceel van de lokale parochie konden pachten. Hierop plantte Josef-Marie zijn eerste heida-stokken. In de loop van de jaren 60 volgde hij een wijnbouwopleiding, die hij afsloot met een scriptie over oude druivenrassen in Visperterminen. Als onderdeel daarvan maakte hij een kleine hoeveelheid wijn van himbertscha, een van die andere bijzonderheden uit oostelijk Wallis. Zo werd zijn levenslange fascinatie voor onbekende, lokale rassen geboren. Na het eerste perceel met heida volgde nieuwe percelen met himbertscha, lafnetscha en eyholzer roter. Zoon Mario neemt de fakkel nu over.
Weesras
Van de eyholzer roter heeft Chanton twee kleine percelen, 0,21 hectare in totaal. Een ervan is gelegen in het gehucht Eyholz waarnaar het ras is vernoemd. Vouillamoz, die van DNA-profilering zijn specialiteit heeft gemaakt, gebruikte deze techniek om te onderzoeken wat de ouders van eyholzer roter zijn. Die zijn jammer genoeg niet meer te achterhalen, waarschijnlijk omdat ze uitgestorven zijn. Eyholzer roter is dus een weesras. Omdat de oude wijnstokken in Eyholz op pergola’s groeien nemen zowel Chanton als Vouillamoz aan dat de eyholzer roter oorspronkelijk uit Italië komt.
Reeën
“Het is geen lastig ras om te verbouwen,” zegt Chanton. “Wallis heeft een droog klimaat, dus ondanks dat de eyholzer roter een dunne huid heeft, is het risico op meeldauw gering. Toch knippen we de spits en de schouders van de trossen weg. Hierdoor worden de trossen wat losser. Bovendien helpt het de opbrengst te verminderen en de concentratie van de druiven te vergroten. Suzuki’s fruitvlieg [Drosophila suzukii of Kirschessigfliege – BdV] is wel een probleem”, gaat hij verder. “We beschermen de druiven hiertegen door in de herfst fijnmazige netten over de stokken te spannen. Reeën vormen het grootste risico. Eyholzer roter loopt vroeg uit. Het frisse groen en de grassen en kruiden die wij tussen de rijen laten staan, lokken de beesten uit het bos.”
Zomerwijn
Van de met de hand geoogste en streng geselecteerde druiven maakt Chanton, afhankelijk van de jaargang, zo’n vijfhonderd à duizend flessen wijn. Om het terroir en het druivenras zo goed mogelijk te laten spreken, worden de druiven spontaan vergist en ziet de jonge wijn geen hout. Eyholzer roter heeft hoge zuren, dus de malolactische omzetting vindt altijd plaats, overigens zonder toegevoegde bacteriën. Het resultaat is een fonkelende framboosrode wijn met slechts 11,5 procent alcohol. Warme aardbeien, cranberry, morel, granaatappel, rozebottel en een vleug viooltjes geven de wijn zijn typische friszure smaak. Maar het opvallendst vind ik het aroma en de smaak van tomatengroen. Chanton vindt het een echte zomerwijn die je het beste licht gekoeld kunt drinken. Ik kan het beamen.
Eiswein
Jarenlang heeft Chanton ook nog een Eiswein van zijn eyholzer roter gemaakt. “Jancis Robinson was een groot fan,” zegt Chanton trots. Maar de ultralange hangtijd leidde er vaak toe dat de druiven werden opgegeten door de reeën. Toen de vraag naar Eyholzer Roter toenam, besloot Chanton te stoppen met zijn Eiswein.
Ondanks het obscure karakter, heeft Chanton, het enige wijngoed dat het ras verbouwt, geen problemen met de afzet. Via een wijnclub, een trouw bestand aan privéklanten en een aantal toprestaurants raken de flessen vrijwel ieder jaar uitverkocht. “Een aanbeveling is wel van belang,” zegt Chanton. “Anders wagen mensen zich niet snel aan zo’n rariteit.”
De wijnen van Chanton worden via het Duitse Lionhouse in de EU gedistribueerd.
Vouillamoz, José; Swiss Grapes, history and origin; Edition Favre SA, Lausanne, 2019.
Bart de Vries
