Toen ik eerder dit jaar lang met Luca Currado van Vietti praatte over Barolo 2017, kwam de term ‘elegantie’ ter sprake. Luca zei terecht dat je elegantie niet moet verwarren met lichtheid en simpelheid. Echte elegantie heeft diepgang. De wijnen van G.D. Vajra bewijzen dat al jaren. Ze zijn nooit heel krachtig, laat staan zwaar, maar zijn precies, levendig en lang. Het zijn bewonderenswaardige wijnen van een bewonderenswaardige familie.
De familie Vaira
Vajra is gevestigd in Vergne, een kleine località –dat klinkt zo veel mooier dan gehucht– ten westen van het dorp Barolo. De familie Vaira, geschreven met een i in plaats van een j, bestaat uit vader Aldo en moeder Milena en hun kinderen Giuseppe, Francesca en Isidoro. ‘Mijn vader Aldo is niet geboren en getogen in het gebied van Barolo, maar in Turijn’, vertelt oudste zoon en wijnmaker Giuseppe. ‘Na de studentenprotesten van 1968 besloot hij naar Barolo te gaan, waar de familie wijngaarden had die na de Tweede Wereldoorlog verpacht waren.’ In 1972 richtte hij met die wijngaarden Azienda Agricola G.D. Vajra op. Dat had eigenlijk Vaira moeten zijn, want de familienaam werd al sinds 1918 met een i geschreven omdat vanaf toen de j enkel nog voor woorden uit vreemde talen toegestaan was. Maar door een foutje werd het toch Vajra en dat hebben ze zo gelaten.
Biologisch
Als wijnboer viel Aldo snel op, door als een van de eersten zijn wijngaarden biologisch te bewerken. Giuseppe toont zich trots: ‘Hij kreeg als derde de certificering biologisch hier in de buurt, na een graanboer en een hazelnotenteler. Onze wijngaarden waren heel herkenbaar destijds door al het groen tussen en onder de ranken, dat had bijna niemand.’ De natuur fascineert de Vaira’s duidelijk, dat heeft Aldo feilloos doorgegeven aan zijn kinderen. Giuseppe praat graag over het belang van biodiversiteit, inclusief de biotypen van nebbiolo en het belang van massale selectie. Maar net zo goed over kleimineralen en het mondgevoel dat ze wijnen geven.
Elegantie ontstaat in de wijngaard
Voor hun wijnen acht hij dat allemaal van belang. Net als uiteraard de ligging van hun wijngaarden. Die bij Vergne, met als cru Bricco delle Viole, horen bij de hoogst gelegen wijngaarden van de hele Barolo-zone. Hier staat nebbiolo aangeplant tot 480 meter hoogte en rijpt laat. Maar de hoogte is tegenwoordig geen nadeel meer en geeft een natuurlijke frisheid, die menig beroemdere wijngaard in Barolo regelmatig ontbeert. Bij Vajra benutten ze het natuurlijke karakter al jaren heel goed. En via een manier van wijnmaken die enerzijds heel traditioneel is, maar ook zorgvuldig begeleid, ontstaan wijnen die heel elegant zijn. ‘Echte elegantie is niet dun en ontstaat in de wijngaard’, zei Luca Currado van Vietti, en noemde pardoes Bricco delle Viole als voorbeeld.
Zorgvuldig
Het is evenwel niet zo dat ze bij Vajra ‘niets doen’ na de oogst, zoals je wel leest als het gaat om beroemde wijnmakers die terroir hoog in het vaandel hebben. Mijn indruk is dat er bij Vajra over alles wat met wijn te maken heeft, zorgvuldig wordt nagedacht. Want zo’n beetje alles dat ik kan overzien, klopt. Het lijkt me niet dat iemand hier dogmatisch denkt. Men doet allerlei onderzoek, zoals naar het belang van expositie en biotypen van nebbiolo, maar er is duidelijk ruimte voor filosofie en gevoelsmatigheid. De familie komt heel natuurlijk maar ook intellectueel over, met een bewonderenswaardige bescheidenheid en een aanstekelijke levensvreugde.
Cappello sommerso
Een mooi woord dat past bij de wijnen van Vajra is precisie, ook bij hun Barolo’s uit 2017 weer. De wijnen gisten in speciale tanks, waarin de hoed rustig kan worden ondergeduwd en vaak langdurig ondergedompeld blijft (cappello sommerso). Voor Bricco delle Viole 2017 duurde de complete gisting met maceratie maar liefst 58 dagen. De malo vindt ook plaats in RVS waarna de wijn overgeheveld wordt naar grote vaten van Slavonisch eikenhout (25 en 50 hl) voor een rijping van 25 maanden. In juli 2020 werd de wijn gebotteld en is nu op de markt.
Verschillen van terroir
De twee andere Barolo’s die als individuele wijngaardwijnen uitkomen, Ravera en Coste di Rose, zijn anders dan Bricco delle Viole, maar hebben ook elegantie en precisie. De onderlinge vergelijking is fascinerend, want ze worden allemaal op dezelfde manier gemaakt. Vooral Ravera is meer en meer een grote wijn geworden de laatste jaren. Ongetwijfeld ook omdat deze wijngaard (nog) profiteert van de opwarming. De percelen van Vajra liggen in het zuidelijke deel van Ravera (comune Novello), op hoogten van 320-340 meter. De wijn heeft nog niet de grote gelaagdheid van Bricco delle Viole, maar is prachtig intens en lineair. De derde cru is Coste di Rose, een kleine MGA (Menzione Geografica Aggiuntiva; geografische denominatie) ten oosten van het dorp Barolo, grenzend aan Bussia, dat al op het territorium van Monforte d’Alba ligt. Vajra heeft een perceel in het hoogste deel van de wijngaard, waar de bodems zanderig zijn. Ze behoren tot de zogenaamde arenarie di Diano, een bijzonder type zandsteen dat in het centrale deel van de Barolo-zone domineert. Die bodems dragen ongetwijfeld bij aan het aromatische verschil maar vooral ook het verschil in structuur vergeleken met Bricco delle Viole en Ravera. Bricco delle Viole heeft bodems op Marne di Sant’Agata Fossili liggen, Ravera deels ook, maar daar speelt ook het derde gesteente van Barolo een rol, de Formazione di Lequio. Die laatste bodems, rijk aan klei en kalk, geven de stevigste wijnen in Barolo. De wijnen van meer zanderige bodems zijn in het algemeen wat aromatischer en lichter.
Luigi Baudana
Sinds 2009 is G.D. Vajra ook verantwoordelijk voor de wijngaarden en wijnen van Luigi Baudana. Dit is een heel klein domein van slechts 2,6 hectare, met een karakteristieke wijnmakerij in het gehucht Baudana, dat bij Serralunga d’Alba hoort. Luigi en Fiorina Baudana hadden geen opvolging en vroegen de Vaira’s om hun familienaam en domein in ere te houden. Dat doen ze met verve en respect. De naam Luigi Baudana prijkt veel groter op het etiket dan G.D. Vajra. Drie Barolo’s worden er gemaakt: een dorpswijn genaamd Barolo del Comune di Serralunga d’Alba en twee crus, Baudana en Cerretta. De Serralunga is steeds meer een wijngaardselectie, van druiven van jongere planten en percelen op diepere bodems. Dat merk je een beetje aan de wijn, die minder complex en geconcentreerd is. Uiteraard heeft zo’n selectie voordelen voor de twee crus, waarvoor vooral de toppercelen en oudste planten worden gebruikt. Al met al worden de wijnen van Luigi Baudana steeds beter en is het gewoon mooi dat zo’n traditionele azienda op deze manier behouden blijft. Dat is belangrijk voor Barolo, zeker ook in tijden dat buitenlandse investeerders meer en meer interesse tonen en de grondprijzen stijgen.
Extreem jaar 2017
Dan nog even over het jaar 2017, waarover het in het stuk over Vietti natuurlijk ook al ging. 2017 was een extreem jaar, dat vroeg begon en waarin (zeer) vroeg werd geoogst, ruim twee weken eerder dan het langjarig gemiddelde. Ook bij Vajra, waar Ravera eind september binnen was en zelfs in Bricco delle Viole in september met de oogst werd begonnen, die op 7 oktober klaar was. Alhoewel veel nebbiolo al in september binnen was, was de cyclus al met al evenwel maar ca. een week korter dan ‘normaal’, volgens de officiële berichten. De zomer kende een aantal zeer hete perioden, waarin de groei en rijping deels blokkeerden. Dat heeft ervoor gezorgd dat de wijnen uiteindelijk ruim alcohol hebben maar doorgaans niet té veel. Aromatisch zijn de wijnen interessant en qua fenolen is het toch goed gekomen. Barolo 2017 is niet drogend in de tannine zoals wel het geval was in 2009 bijvoorbeeld, hetgeen bewijst dat de droogte meeviel in Barolo.
Een bijzonder verhaal zijn de zuren in 2017. De zeer warme zomermaanden juni, juli en augustus –duidelijk warmer dan in topjaar 2016– zorgden voor snelle opbouw van suiker en respiratie van appelzuren. Toch hebben de wijnen genoeg frisheid. De pH’s van de druiven waren vrij laag, dus met de kracht van de zuren zat het wel goed. Zoals vele denkt ook Giuseppe dat de droogte daar aan heeft bijgedragen. Door gebrek aan water in de bodem is er minder kalium opgenomen en minder wijnsteenzuur uitgevallen (door binding aan kalium). Maar ook de niet te warme dagen en de relatief goede nachtelijke afkoeling in september 2017 is positief geweest voor de frisheid (en aroma’s) van de wijnen.
Karakterisering van jaargangen
Bij Vajra hanteren ze een interessant systeem van karakterisering van jaargangen. Op de horizontale as staan red tones (rood fruit, rood karakter) tegenover dark tones (donker fruit, donker karakter). En op de verticale as finesse tegenover kracht. Daarbinnen vinden de vintages hun plekje. Volgens Vajra heeft 2017 meer rode tonen, maar is het wel een krachtig jaar. 2016, een heel grote jaargang voor Barolo, zit ook aan de rode kant, maar heeft meer finesse. Om het warme 2009 maar weer als voorbeeld te nemen, dat is donker en krachtig. Ook geven ze de jaargangen nog een soort van predicaat: mineraal, fluwelig of rijk. 2017 is volgens Vajra fluwelig, 2016 mineraal en 2009 rijk. Boeiende informatie, vind ik.
De wijnen in de proeverij
G.D. Vajra, Barolo Coste di Rose 2017
mooie geur, iets kruidig, goed rijpe kersen, heel getypeerd, met wat rozen, munt en leer; perfect gewicht, mooie tannine, mooie balans, gewoon prachtige, fijn gestructureerde Barolo. 16,5 punten
G.D. Vajra, Barolo Ravera 2017
compact, rood fruit, iets teer, rozen, mooi intens; heel direct, krachtig, grootste tannine, heeft zekere warmte, erg goede lengte. 17,5 punten
G.D. Vajra, Barolo Bricco delle Viole 2017
prachtig, zo vanzelfsprekend, rijp maar fris, heel verfijnd kruidig, zoethout, rozen, rood fruit, compleet; heel intens, rulle tannine, flinke kracht, diepgang en lengte, geweldig, ondanks warme jaar toch balans en frisheid. 18 punten
Luigi Baudana, Barolo del Comune di Serralunga d’Alba 2017
heel getypeerd, aards, echt Nebbiolo, gedroogd rood fruit, rozen; vrij licht, minder lange maceratie, goede balans. 15,5 punten
Luigi Baudana, Barolo Baudana 2017
prachtig rood fruit, kersen, bloed, iets floraal, mineraal; mooi intens, mgoedooi fruit, heel direct, fijne zuren, goede tannine, niet super lang, maar zit heel goed in elkaar. 16,5 punten
Luigi Baudana, Barolo Cerretta 2017
dit is echt serieus, heeft kracht en diepgang, rood fruit, vers en gestoofd, zoethout, fijne kruidigheid, lekker compact; piepjong, echt Serralunga-grip, bitter, veel potentie. 17 punten
Importeur: Oud Reuchlin en Boelen
Lars Daniëls MV
