België houdt een Tournée Minérale. Meer dan 125.000 alcoholgebruikers doen mee met deze nationale campagne die aanspoort om in februari geen druppel alcohol te drinken (www.tourneeminerale.be). Wijnhandel en vooral horeca reageren ongerust op dit droogleggingsinitiatief en vrezen inkomstenverlies.
Het verschil tussen aapmens en Homo Sapiens is dat enkel deze laatste een cultuur rond gistende vruchten of granen en roesmiddelen ontwikkelde.
Sommigen betwisten het gezondheids-surplus van een alcoholvrije maand (“na zo’n maand ga je toch meer drinken dan ervoor?”) en iemand lanceerde een Tournée Vinérale: een februarimaand lang betere wijn drinken in plaats van geen wijn. Tournée Minérale wrijft het Belgenvolk de gezondheidsrisico’s van alcoholgebruik onder de neus: verslaving, leverziektes en een hele resem aan kankers. Voorafgaand aan deze actie haalde de overheid het aanbevolen maximum glazen alcohol aanzienlijk naar beneden (nu 10 standaardglazen per week, los van geslacht). Degelijke studies die specifieke gezondheidsvoordelen van gelimiteerd wijndrinken aantoonden, bijvoorbeeld voor de bloedsomloop, worden door enkelen weer in vraag gesteld. Gaat onze maatschappij te ver in haar bestrijding van alcohol? Ik vrees soms van wel. Alcoholgebruikers worden op ongenuanceerde manier de stuipen op het lijf gejaagd.
Studies rond wijn en gezondheid zijn een vat vol tegenstrijdigheden. Het is moeilijk om over de resultaten coherent en waarheidsgetrouw te berichten en onderbouwde adviezen te formuleren. Sommige wijnschrijvers doen aan cherry-picking en bundelen enkel de wijnvriendelijke resultaten. Onprofessioneel, vind ik dat. Zeker is dat ethanol, de drinkbare vorm van alcohol, in de vrije natuur de functie heeft van gif. Fermentatie is een manier van chemische oorlogvoering: door het produceren van alcohol veroveren gisten het suiker van overrijpe vruchten ten nadele van andere geïnteresseerden. Veel micro-organismen overleven het contact met alcohol niet -alcohol is een uitstekende ontsmetter- en dieren worden er ziek van. Teveel alcohol gebruiken -toxiciteit is een kwestie van dosering- staat ook bij de mens gelijk aan vergiftiging. Alcohol is bijvoorbeeld veel giftiger dan de pesticide-residu’s die in wijn worden aangetroffen. Alleen, we hebben er minder schrik voor omdat het gif ‘natuurlijk’ is. Naast toxisch is alcohol ook verslavend. Die alom gekende eigenschap wordt in vele traktaten over wijn en gezondheid vergeten.De interesse van de mens in alcohol is zo oud als de mens zelf. Wetenschappers vermoeden dat de mens door minstens twee belangrijke en met elkaar verbonden zaken in wijn geïnteresseerd geraakte. Ten eerste schuiven ze de hypothese van de ‘dronken aap’ naar voor. Onze aapachtige voorvaders leerden rottende en licht alcoholische vruchten te waarderen omdat die voedingsbron calorierijk en licht te verteren is. Consumptie van fermenterende vruchten gaf de aapmens een verhoogde overlevingskans. Het gevoel van welbehagen na het eten beloonde en versterkte het zoek- en eetgedrag. Alcohol zet serotonine, dopamine en endorfine in de hersenen vrij en daar worden zowel aap als mens vrolijk van. Ten tweede maakte een genetische mutatie de vertering van alcohol wel veertig keer sneller (gen ADH4). Specifieke enzymen zorgden voor een meer efficiënte afbraak van alcohol waardoor de aapmens niet écht dronken meer werd of ziek.
Het verschil tussen aapmens en Homo Sapiens is dat enkel deze laatste een cultuur rond gistende vruchten of granen en roesmiddelen ontwikkelde. Om die reden kijken sommige historici naar alcohol als een belangrijke bron van sedimentaire beschaving. Een grotere alcoholproductie is slechts mogelijk als men zich ergens vestigt en landbouwtechnieken ontwikkelt. Geschiedkundig onderzoek heeft aangetoond dat de betekenissen en symboliek die we heden te dage aan wijn toedichten, hun grondslag vinden in de eerste beschavingen. Wijn en alles errond maakt deel uit van het culturele patrimonium van de mensheid. Een maatschappij bekent kleur door de manier waarop zij met alcohol omgaat: hoe zij naar alcohol kijkt en hoe zij alcohol beteugelt.
Wijn drink je niet in de eerste plaats om gezonder te worden. Wijn drink je omdat je het lekker vindt, omdat het je ontspant en in een roes brengt. Wijn drink je ook omdat het betekenis heeft, namelijk gezellig samenzijn, vieren, romantiek, even wegdromen, genieten. Beteugeling van alcoholmisbruik en gezondheidsadvies mag, demoniseren van wijn vind ik kwalijk. Onze vaak betuttelende gezondheidscultuur dreigt met dit laatste door te schieten naar gezondheidsterrorisme. Dagelijks worden we bestookt met adviezen over wat we wel of niet mogen eten of drinken en dreigende boodschappen over welke ziektes we anders zullen krijgen. Een mens geraakt er gestresseerd van. Wijn is een belangrijk element van onze cultuur en dient gekoesterd te worden. Maathoudend wijndrinken geïntegreerd binnen een gezonde levensstijl is helemaal oké. Veel wijnliefhebbers maken afspraken met zichzelf over alcoholgebruik. Bijvoorbeeld: maximaal twee of drie glazen wijn per dag, geen alcohol tijdens de werkweek, geen alcohol voor 19.00u, alleen wijn bij de maaltijd. Dat is verstandig. Ik leefde in januari laatstleden, los van Tournée Minérale, een maand lang alcoholvrij. Als mensen vragen hebben rond de impact van alcohol op het eigen leven, vind ik zo’n inspanning toch een aanrader. Eén maand is gemakkelijk vol te houden, als je tenminste niet de verslaving bent ingegleden. Misschien zorgt alcohol bij jou voor extra vermoeidheid, voor een minder verkwikkende slaap, voor een verlies aan focus en concentratie, voor overgewicht? Misschien is alcohol een systematische stressreductor geworden en is wijn in de plaats gekomen van andere en wellicht betere strategieën? Er is alvast één manier om het te weten te komen: alcohol een periode aan de kant laten. Tournée Minérale, het is een mogelijkheid maar geen must. Ondersteun zij die het willen uitproberen en organiseer geen Tournée Vinérale om hen ervan af te houden. Laat ons beschaafd met alcohol omgaan. Aandacht voor alcoholmisbruik is belangrijk, zeker in alcohol-gerelateerde opleidingen en beroepen. Preventie moeten we niet aan de overheid of specifieke organisaties overlaten. We kunnen het heft ook zelf in handen nemen.
Lees hier meer over de historiek van de wijnsymboliek
Stefaan Soenen schrijft voor Perswijn, is wijnliefhebber en publiceert onder de naam Wine Tales. Hij bespreekt hierin uiteenlopende thema’s zoals de psychologie van het wijnproeven, de waarde van wijnbeoordelingen en scores, Beaujolais, de symboliek van wijn, het belang van schenktemperatuur, en nog veel meer. Stefaans verhalen zijn tevens te vinden op Facebook.
