Alessandro Masnaghetti brengt de Italiaanse wijngebieden in kaart

Alessandro Masnaghetti, geboren op 16 mei 1962 in Milaan, is een van de interessantste persoonlijkheden van de Italiaanse wijnmedia. Hij is tegenwoordig vooral bekend van zijn beschrijvingen en prachtige kaarten van beroemde Italiaanse wijngebieden (en zelfs van de Médoc, Sauternes en Barsac!), die eerder nooit op zo’n duidelijke manier in kaart waren gebracht. Maar het bijkomend effect van het maken van die kaarten is minstens zo belangrijk als de kaarten zelf.

Masnaghetti zet er namelijk mee aan tot discussie over terroir in het algemeen en wijngaarddenominatie en -classificatie in het bijzonder. En dat in een van de meest traditionele wijnlanden ter wereld. Ik ontmoette de aimabele eigenaar en hoofdredacteur van ENOGEA in Alba, tijdens Nebbiolo Prima 2015. En liet hem uitgebreid aan het woord.

PW: Van nucleair wetenschapper tot ‘wijnjournalist’. Hoe ging dat?

AM: Ik studeerde nucleaire wetenschappen aan de technische universiteit van Milaan (Politecnico di Milano) en studeerde in april 1988 af. Ik kreeg een baan, maar was die meteen weer kwijt nadat Italië in mei 1988 besloot te stoppen met kernenergie (naar aanleiding van de kernramp van Tsjernobyl, red.). Ik had toen al veel passie voor eten en wijn, en had de mazzel dat de bekende wijnjournalist Luigi Veronelli het zag zitten met mij (Luigi Veronelli wordt door velen gezien als de belangrijkste Italiaanse culinaire journalist van zijn tijd, red.).

PW: Dus Luigi Veronelli stond aan de basis?

AM: Zeker. Ik ging eerst voor zijn tijdschrift l’Etichetta schrijven en werd later verantwoordelijk voor de nieuwsbrief Ex Vinis. In die tijd droeg ik ook bij aan zijn gids I Vini di Veronelli.

PW: En wanneer begon u voor uzelf?

AM: In 1997 starte ik Enogea, mijn eigen nieuwbrief, en in 2002 stopte ik tijdelijk. In 2005 blies ik Enogea nieuw leven in en met succes. Mijn eerste kaart maakte ik trouwens al in 1994, voor Veronelli. Een van Barbaresco. Niemand wilde hem kopen destijds, 95% bleef onverkocht… Maar in 2007 probeerde ik het toch weer. Kaarten van Castiglione Falletto (Barolo DOCG) en Panzano (Chianti Classico DOCG) kwamen uit als bijlagen bij mijn nieuwsbrief. En dit keer waren producenten enthousiast, vandaar ben ik doorgegaan.

PW: Wat is terroir?

AM: Lastig te zeggen, er zijn zoveel visies. Voor producenten is bodem altijd het belangrijkst, maar daar ben ik niet zeker van. Ik denk behoorlijk anders, er is namelijk veel meer. Bodems verklaren zeker niet alle verschillen tussen wijnen in Barolo bijvoorbeeld. Je kunt ook niet makkelijk over bodems praten, want daarvoor moet je geoloog zijn. Maar de meeste studies van bodems zijn niet gerelateerd aan wijnkwaliteit. De sectie besteed aan bodems in mijn nieuwste boek, Barolo MGA, The Barolo Great Vineyard Encyclopedia, is dan ook maar één pagina.

PW: En vanwaar alle aandacht voor kaarten?

AM: Ik wil dat lezers de verschillen begrijpen tussen wijngaarden, en daarvoor zijn kaarten handig en goed. Want daarop zie je de verschillen in ligging en hoogte. Ik vind het in de eerste plaats belangrijk om wijnliefhebbers het landschap van een bepaald gebied te doen begrijpen en te laten zien waarom er een subzone of Cru is gevormd. Op een goede kaart zie je meteen wat bijzonder is. In Castiglione Falletto en Serralunga d’Alba liggen de heuvels dichter bij elkaar, je voelt dat het iets kouder is en je begrijpt dat de wijnen anders zijn dan in La Morra. Toch moet je voorzichtig zijn met gemeenplaatsen; wijnen uit Serralunga kunnen best heel elegant zijn. Nuance is belangrijk.

Terroir is mysterieus: je hoeft niet alles te kunnen uitleggen. Simpel gezegd wil ik laten zien hoe bijzonder liggingen zijn. De kaarten zijn gemaakt voor wijnliefhebbers. En ik ben geen echte cartograaf. Bij mijn driedimensionale kaarten is Noord niet altijd ‘boven’; ik wil de heuvelvorm laten zien, je moet het landschap op zijn meest fascinerende manier kunnen zien, het mooiste uitzichtpunt zoeken.

Zo probeer ik ook een Cru uit te leggen: ik wil de vorm, de hoogte en dergelijke laten zien. Lazzarito (een beroemde cru van Serralunga d’Alba, red.) bijvoorbeeld is een amfitheater, dat laat je toch niet van buiten zien!

PW: Zetten uw kaarten aan tot classificatie, tot een wijngaardhiërarchie?

AM: Wellicht, maar daarmee ben ik heel voorzichtig, zelfs in Barolo en Barbaresco. Ik heb een officieuze classificatie gemaakt voor de crus van Barolo en Barbaresco en dat is interessant voor journalisten en andere wine geeks. Maar een officiële hiërarchie, daar moet je goed over nadenken, dat duurt even. De crus zoals ze nu zijn begrensd, stammen pas uit 2010, wellicht kunnen we over tien jaar over een wettelijk vastgelegde classificatie beginnen te praten.Als journalist ben ik vrij, dus mijn classificatie van Barolo en Barbaresco is een journalistieke, dat kan. Maar een producent is geen journalist, die is blijvend ter plaatse bezig. Daarmee moet je rekening houden, dus moet je veel genuanceerder zijn, voorzichtiger. En hoe ga je een grote cru als Bussia (in Barolo DOCG) classificeren, met goede maar ook minder delen. Hoe kun je voor producenten beslissen of Bussia vijf sterren of minder krijgt? We moeten eerst weten hoe we deze crus gebruiken, later pas kunnen we gaan denken aan classificatie.

We moeten onze tijd nemen, we zijn geen Bourgogne, waar een en ander eeuwen geleden al is vastgelegd. De begrenzing van de crus duurde al 20 jaar, hoe kunnen we dan heel snel daarna een hiërarchie maken? Ik wil niet belerend zijn, maar producenten moeten wel hun appellatie kennen, en in Barolo kennen ze het deel van hun dorp meestal nog wel, maar dat daarbuiten niet. Daarom is de kaart met de geografische denominaties (Menzioni Geografiche Aggiuntive is de term die Masnaghetti gebruikt, red.) belangrijk. En van daaruit kunnen ze wellicht rijp worden voor een classificatie, want die moet gelden voor de hele DOCG Barolo.

PW: Hoe vordert de kaart van Montalcino, een DOCG met een veel kortere – maar wel grote – faam dan Barolo en een zone die geen historische crus kent?

AM: Dat is een heel uitdagend project (hij glimlacht). Sommige mensen daar hebben er heel eigen ideeën over… Ik weet het nu echt nog niet of het ervan komt. Maar er is nu in ieder geval interesse, die was er vijf jaar geleden helemaal niet, dus dat is een goede ontwikkeling. Vele internationale journalisten dringen erop aan, dus het zal wel eens gaan gebeuren. Ook Chianti Classico was lastig, maar dat is eveneens gelukt. Je moet vooral bescheiden zijn in je benadering, heb ik geleerd.

PW: Laatste vraag, een praktische: hoe maakt u de kaarten?

AM: Dat hangt van de regio af. Hier in Barolo kon ik starten op basis van kadasterkaarten, een belangrijk voordeel en ook belangrijk om exact te kunnen zijn. In Chianti begon ik met satellietbeelden, die ik op de computer intekende zodat er kaarten ontstonden. Wat ik belangrijk vind: je moet er altijd iets van je zelf, van je eigen ziel, in leggen, dus ontstaat een eigen opmaak. Desondanks heb ik geen echte vaste ‘huisstijl’, de stijl ontstaat vanaf het scherm. De boeken en kaarten van Alessandro Masnaghetti zijn te bestellen via www.enogea.it en grotendeels ook te downloaden via iTunes.

tekst: Lars Daniëls MV

beeld: Enogea en Lars Daniëls MV