Met de klimaatopwarming nemen wereldwijd ook de watertekorten toe. Dat laat, logisch genoeg, ook de wijnbouw niet onberoerd. Het verhaal dat ik onlangs op deze plek schreef over Château Lafleur, is een mooi voorbeeld. Zoals ik op dat moment al inschatte, was het verhaal over het al dan niet (mogen) irrigeren het belangrijkste punt in het verhaal. Dat kwam ook naar voren bij wat ik achteraf hoorde toen ik in Bordeaux was. Daar werd gezegd dat de familie Guinaudeau in de kleine uurtjes was betrapt bij het illegaal bewateren van hun wijngaard. Kennelijk was een vlucht naar voren daarna de meest logische keuze.
Maar dit verhaal legt wel de vinger op de zere plek. Hogere temperaturen in combinatie met minder regen zorgen wel voor een toenemende waterstress in veel belangrijke, vooral zuidelijke wijngebieden. Want door de hogere temperaturen verdampt er meer water via de bladeren, dus bij gelijke regenval kan er toch droogtestress optreden waar dat in het verleden niet het geval was.
Daarnaast zijn er door de klimaatverandering ook lange perioden met weinig of geen regen. Vooral in een land als Spanje heeft dat de afgelopen jaren tot nijpende situaties geleid. In Catalunya waren er lang niet genoeg druiven voor de producenten van Cava, wat de voorraden zal doen slinken.
Irrigatie zou een oplossing kunnen zijn, maar dan moet er wel irrigatiewater voorhanden zijn. In Aragón zijn er al protesten uitgebroken tegen waterslurpende datacenters, terwijl de omgevende dorpen en landerijen uitgedroogd zijn en geen water meer hebben. Irrigeren is dus geen optie: het water is gewoon op.
Deze situatie doet zich ook elders voor, zoals in Chili, waar waterrechten gaan naar telers van avocado’s terwijl de omliggende dorpen geen water hebben. Sommige wijnbouwers daar schakelen al over op wijngaarden zonder irrigatie, omdat er ook in de grond niet meer voldoende water is om zelfs toegestane quota op te pompen. Consequentie is dat de opbrengsten lager zijn.
In feite zijn er in de wijnwereld grofweg twee mogelijkheden. Sommige wijngebieden kunnen niet zonder irrigatie bestaan, en andere wél, dus daar is geen strikte noodzaak. In Mendoza, Argentinië, is wijnbouw zonder irrigatie, met zo’n 200 mm neerslag per jaar, domweg onmogelijk. Er liggen hier dan ook eeuwenoude irrigatiekanalen om landbouw mogelijk te maken. In streken waar het zonder kan, gaat het om hogere rendementen, en soms ook een betere kwaliteit druiven met irrigatie. Daar is het als bij een deurbelcamera. Als je buurman het heeft, moet jij het ook. Anders oogst hij/zij meer dan jij. En kan je worden beconcurreerd met goedkopere wijnen.
Waterreservoir van Lomond, in Cape Agulhas
Afgelopen week was ik in Zuid-Afrika, en het valt iedere keer weer op hoe de lokale producenten hun waterprobleem zélf proberen op te lossen. Een grote wijngaard zonder eigen kunstmatig meer, om zelf regenwater op te vangen, zie je daar eigenlijk niet.
In Europa ligt dat anders. Onlangs riep Gérard Bertrand de Franse regering op om een kanaal aan te leggen om water van de Rhône naar de Languedoc te brengen. Misschien geen gek idee, maar wel typisch Frans. Als er een probleem is, moet de overheid dat maar oplossen. En met een overheid die platzak is, zoals de Franse, gaat dat niet gebeuren.
Je zou ook kunnen bedenken dat de aanplant van populaire rassen die veel water verbruiken, zoals merlot, een gepasseerd station is. Of dat je beter wijnstokken in bosjes aan kunt planten dan op draden, omdat de druiven beter in de schaduw hangen en minder water nodig hebben. Al is dat meer werk. Of investeren in onderstokken die weinig water verbruiken. Er zijn zeker producenten die dat doen, maar de wijnsector als geheel moet beseffen dat de toekomst met de klimaatverandering aanpassingen vereist, die grotendeels door de producenten zelf moeten worden gedaan.
Het simpelweg eisen dat je moet kunnen irrigeren op plekken waar dat niet strikt noodzakelijk is, is denken op korte termijn, en op de lange termijn niet duurzaam.
Ronald de Groot, hoofdredacteur.
