Auxerrois, aantrekkelijke druif voor de Lage Landen? (deel 1)

Welke kwaliteit heeft Laaglandse Auxerrois?

De zogeheten AuxerroisTafel – een blindproeverij van 34 auxerroiswijnen en vijf blends met auxerrois – vond in juli 2020 plaats in restaurant Wijngaardshof. Het restaurant is gelegen in Ulestraten, dichtbij Maastricht, op een boogscheut van wijndomein De Wijngaardsberg. Jules Nijst, wijnbouwer van dit domein, leerde mij Auxerrois kennen, een tevoren weinig bekend en dus onbemind druivenras. Sinds 2012 mag ik elk jaar in de babykamer van Jules zijn kersverse Auxerrois uit het inox vat slurpen. In proeverijen van verschillende jaargangen naast elkaar leerde ik over de evolutie op fles. Mooie herinneringen zijn het, waarvoor ik Jules dankbaar ben. De piepjonge De Wijngaardsberg Auxerrois is telkens dartel, onstuimig en vibrerend, vol krokante aroma’s van harde appel en peer, groene kruiden, bloemen, fijne rokerigheid en in de eerste oogstjaren, nu minder, ook snoepzakje. Verslavend lekker. Snoeperige aroma’s worden veroorzaakt door esters die gerelateerd zijn aan een heel lage vergistingstemperatuur. Tegenwoordig stelt Jules die wat hoger in. 

Tegelijk was het ook duidelijk dat de Auxerrois van De Wijngaardsberg – Jules noemt het zijn jongste dochter –  nooit het kwaliteitsniveau bereikte van de grote zussen Pinot Gris en Chardonnay of van grote broer Pinot Noir, wijnen die altijd gelaagder, rijker en completer waren. Dat verschil werd groter naarmate Jules meer ervaring verwierf met de vinificatie van die drie laatste klassedruiven. Op basis van de fijne ervaringen met de Auxerrois van De Wijngaardsberg besloot ik in 2020 om ook de kwaliteit van andere Auxerrois in België en Nederland in kaart te brengen. Het idee van een AuxerroisTafel werd een feit. 

In voorgaande jaren werden gelijkaardige Tafels gewijd aan Pinot Noir, Pinot Gris en Riesling. Telkens nodig ik een zeven à acht Laaglandse producenten uit en evenveel wijnjournalisten, sommeliers en bloggers. De wijnen worden blind geproefd in flights gemengd met benchmarkwijnen uit het buitenland. Zo kan de kwaliteit van de Laaglandse wijnen internationaal gesitueerd worden. Uitgebreide verslagen van de AuxerroisTafel met gedetailleerde proefnotities en achtergrondgegevens over Auxerrois kan men vinden bij Ingrid Larmoyeur, Mariëlla Beukers, Andrea de Leeuw  en Marc Roovers. In dit artikel vat ik eigen impressies en conclusies samen, zonder in te gaan op individuele wijnen. 

Wat ontgoocheld

Laat mij met de deur in huis vallen: ik vond de gemiddelde kwaliteit van de wijnen op de AuxerroisTafel licht ontgoochelend. Ik spreek zowel van de Laaglandse als van de buitenlandse flessen (Frankrijk, Duitsland, Luxemburg). Er zaten een paar knappe bij maar ik had meer verwacht. De wijnen uit de Pinot Noir- , Pinot Gris – en RieslingTafels waren veel sterker in kwaliteit, dat staat buiten kijf. Ik miste bovendien de emotie die ik vroeger op De Wijngaardsberg had ervaren bij het proeven van de Auxerrois-monsters. Blijkbaar hou ik vooral van Auxerrois als hij piepjong is. Dat Auxerrois geen grote druif is, bleek tijdens de proeverij duidelijk. De vaak verleidelijke wijn laat zich gemakkelijk drinken, zeker, maar hij leent zich minder gemakkelijk tot uitgebreide, lyrische wijnbeschouwingen. Daarvoor is de ééndruifswijn gewoon te eenvoudig. Een leuk streekproduct wel natuurlijk, perfect passende bij lokale producten zoals asperges. Een slokslok-terraswijn. Maar klassewijn, laat staan grote wijn maak je er echt niet van. Hoe hard je ook je best doet. Geen enkele streek ter wereld pakt met de druif uit. En dat is geen toeval. In de Elzas, waar auxerrois veel voorkomt, spreekt men gewoon van Pinot Blanc, ook al zit er in de fles meer auxerrois dan pinot blanc. Of zelfs uitsluitend auxerrois. Dat is merkwaardig genoeg toegelaten ondanks het feit dat het rassen zijn met een ander smaakprofiel. In feite leukt auxerrois de vaak neutrale Elzas-pinot blanc op. Auxerrois heeft ook in onze contreien – zo zal ik argumenteren in een tweede deel van dit artikel – een mooiere toekomst in blends, zowel in stil als in mousserend. Geruggesteund door pinot blanc, pinot gris, of (witte) pinot noir kan er een meer complete en complexe wijn ontstaan. 

Tijdens de AuxerroisTafel leerde ik, ook dankzij de commentaren van de andere proevers, dat je Auxerrois best zo jong mogelijk drinkt, kort na botteling. Bij flesrijping gaan de aroma’s snel bergafwaarts en verliest de wijn spanning en fraîcheur. De krokante en charmante, ietwat oppervlakkige maar toch aantrekkelijke fruit- en bloemenaroma’s vlakken af naar bredere, tropische smaken zoals gebakken ananas en weeïge kiwi maar ook gebak, honing, boenwas, stro, kool en een wat saai, filmend mondgevoel. Boeiend kan het soms wel nog zijn, zoals bij de gerijpte Château Bon Baron Auxerroiswijnen 2011, 2008 en 2006 met tropisch fruit, honing, karamel, tabak en botersnoepjes. Maar het weeïge en de oxidatieve tonen van de wijn vermoeien snel. De dag na de AuxerroisTafel proefde ik in de cave van Jules Nijst zijn kersverse Auxerrois 2019 van het vat en hop, mijn emotie was helemaal terug: strak mondgevoel, grassig, appel, groene kruiden (kervel), heerlijk in zijn eenvoud en complexloosheid. 

Kwaliteitsuitschieters

We proefden 21 auxerroiswijnen uit de Lage Landen en 7 uit het buitenland. De kwalitatieve uitschieters waren voor mij in willekeurige volgorde: 

1. De Apostelhoeve (NL) Auxerrois 2018: breed, veel zuren ondanks het hete oogstjaar, evenwicht, concentratie, peer, sinaasappel, groene kruiden en 2019: mineralig/natte kalk, appel, peer, asperge, gras, venkel, citroen, heerlijk sappig en strak, lengte. Het domein werkt met goed gebalanceerd restzoet (6 à 9 gram).
2. Thorn (NL) Auxerrois 2019: mineralig, snoeperig, groene kruiden, mandarijn, veel materie, goede fraîcheur, rijk, goed afgemeten restsuiker (3 gram).
3. Thilesna (BE) Auxerrois 2018: subtiel, verfijnd, peer en perzik, gemiddelde concentratie, droog.
4. D’Hellekapelle (BE) Auxerrois 2019: mooi in zijn eenvoud, droog, floraal, citrus en peer, lichtvoetig, verfrissend, loepzuiver.
5. Bernhard Huber (DU) Malterdingen Auxerrois 2017: verfijnd, bloemen, groene kruiden, zacht, veel spankracht, reliëf, helemaal droog, dens, knap (11,5% alc).

Eenvoudige maar lekkere Auxerrois proefden we van Fromberg (NL), Overst (NL), Nekum (NL) en Oud Conynsbergh (BE). Ik merk hoe doordeweekse wijndrinkers in mijn omgeving bijzonder enthousiast worden van deze wijnen. Dat relativeert mijn kritische opmerkingen over Auxerrois: ik ben mij door de AuxerroisTafel dieper bewust geworden dat ik een verwende, veeleisende wijnliefhebber ben geworden. Een stap hoger in kwaliteit zijn de Auxerroiswijnen van De Kleine Schorre (NL), Thorn (NL), Thilesna (BE), Château Bon Baron (BE), d’Hellekapelle (BE), De Wijngaardsberg (NL) en waarschijnlijk helemaal bovenaan in de kwaliteitsladder De Apostelhoeve (NL).  Na de AuxerroisTafel kon ik nog een mooie 100% Auxerrois van Marsnil (BE) en Pres de Gand (BE) proeven.

Ik meen dat de wijnbouwer de vinificatie van auxerrois best zo eenvoudig mogelijk houdt, op inox gevinifieerd en zonder al te veel bewerking. Sommige domeinen willen uit de druif meer halen dan erin zit, door veelvuldig oproeren van gistresten bijvoorbeeld en opvoeding op eik. Auxerrois op zijn eentje leent zich daar gewoonweg niet toe. Een klein tikkeltje hout kan de wijn wat ronder en vetter maken en culinair breder inzetbaar maar neemt ook typiciteit weg. Beter lijkt me dan om de Auxerrois te blenden met wat  houtgerijpte wijn, zoals Chardonnay. De oxidatieve rijping op het eiken vat tast de vrij breekbare Auxerrois-aroma’s aan. Auxerrois moet doordrinkbaar zijn, jong, lichtvoetig en frivool, zonder kapsones. Auxerrois is vaak de goedkoopste wijn in het gamma van de meeste Laaglandse wijnbouwers. Het prijskaartje schommelt tussen 10 en 15 euro. 

In het tweede deel van het artikel ga ik dieper in op meer specifieke kenmerken van auxerrois in wijn en wijngaard en haar toekomstperspectieven in België en Nederland.

De volledige proeflijst van de AuxerroisTafel:

1. Auxerrois 2018, Reyngaard, Heuvelland, België
2. Auxerrois 2019, d’Hellekappelle, Heuvelland, België
3. Auxerrois 2018, Lelièvre, Côtes de Toul, Frankrijk
4. Auxerrois 2018, Thilesna, Maasvallei Limburg, België
5. Chardonnay-Auxerrois 2018, Gloire de Duras, België
6. Auxerrois 2019, Thilesna, Maasvallei Limburg, België
7. Auxerrois 2017, Saint Martin, Côteaux de Remich Grand Premier Cru, Luxemburg
8. Schouwen-Druiveland Auxerrois, Kleine Schorre 2019, Zeeland, Nederland
9. Schouwen-Druiveland Auxerrois, Kleine Schorre 2018, Zeeland, Nederland, in magnum
10. Composition Pinot 2019, Château Bon Baron, Côtes de Sambres et Meuse, België (blend met pinot blanc en pinot gris)
11. Auxerrois 2018, Knab, Baden, Duitsland
12. Auxerrois 2017, Château Bon Baron, Côtes de Sambres et Meuse, België
13. Auxerrois 2013, Salamander, Limburg, Nederland
14. Auxerrois 2011, Château Bon Baron, Côtes de Sambres et Meuse, België
15. Auxerrois 2014, Lelièvre, Côtes de Toul, Frankrijk
16. Auxerrois 2006, Château Bon Baron, Côtes de Sambres et Meuse, België
17. Auxerrois 2018, De Wijngaardsberg. Mergelland, Nederland
18. Pinot Blanc Auxerrois 2018, Albert Mann, Alsace, Frankrijk
19. Auxerrois 2016, De Wijngaardsberg, Limburg, Nederland
20. “H” Auxerrois Vieilles Vignes, Josmeyer, Alsace (Hengst), Frankrijk
21. Auxerrois 2018, Hoeve Nekum, Mergelland, Nederland
22. Auxerrois 2018, Overst Voerendaal, Limburg, Nederland
23. Auxerrois 2019, Hoeve Nekum, Mergelland, Nederland
24. “De Nos Rochers” Grand Premier Cru Auxerrois 2018, Saint Martin, Luxemburg
25. Auxerrois 2014, De Wijngaardsberg, Limburg, Nederland
26. Pinot Blanc 2016, Kluisberg, Hageland, België
27. Auxerrois 2019, Thorn, Maasvallei Limburg, Nederland
28. Auxerrois 2018, Fromberg, Limburg, Nederland
29. Auxerrois 2018, Thorn, Maasvallei Limburg, Nederland
30. Pinot Blanc-Auxerrois 2019, Pietershof, Voerstreek, België
31. Auxerrois 2019, Apostelhoeve, Mergelland, Nederland
32. Auxerrois 2017, Bernard Huber, Baden, Duitsland
33. Auxerrois 2018, Apostelhoeve, Mergelland, Nederland
34. Auxerrois Cuvée 2018, Oud Conynsbergh, België, opgevoed op Franse eik
35. Atalanta 2019, d’Hellekappelle (vatmonster), Heuvelland, België, blend met chardonnay, opgevoed op Franse eik
36. Auxerrois Natuur Belgische eik, Oud Conynsbergh 2018, België

Stefaan Soenen