Iedereen kent de nebbiolo- en de barberadruif als we het over Piemonte hebben, terwijl er daar indrukwekkende witte wijn wordt gemaakt. En niet zo’n beetje ook. Er zijn hele regio’s gewijd aan één bepaalde witte druif. Aan het enthousiasme van de wijnboeren ligt het niet. Je voelt de pure passie, als je de wijnmakers uit de Colli Tortonesi spreekt. Ook in Nederland zijn ze te koop.
Wijnregio’s in Piemonte met hun authentieke witte druivenrassen
- Roero (arneis)
- Gavi (cortese)
- Erbaluce di Caluso (erbaluce)
- Colli Tortonesi (timorasso)
Die andere bijzondere druif: timorasso, de enige witte Barolo
Tijdens mijn bezoek in Piemonte hoor ik meerdere producenten zeggen dat hun witte wijn de witte Barolo is. Maar de enige wijn die daar echt voor in aanmerking komt, is gemaakt van timorasso. Redelijk onbekend is deze druif, want na de phyloxeraplaag werd hij op veel plekken vervangen door cortese. Die was makkelijker te telen en bracht meer op. Maar gelukkig vind je de timorasso weer in de Colli Tortonesi, in de zes valleien rondom Tortona, te weten Scrivia, Curone, Grue, Ossona, Borbera en Spinti. Deze zijn weer onderverdeeld over 47 dorpen. Daar bevinden zich de 51 bedrijven die op het etiket van hun wijnen ‘Derthona’ mogen vermelden. Dit is de oud-Romeinse naam voor Tortona. En meteen dé garantie dat de wijn gegarandeerd van het juiste terroir komt.
’Een witte wijn met een rode jurk’
Zo wordt deze wijn genoemd door zijn makers. Alhoewel wit, de wijn neigt qua kleur meer naar geel, met meerdere schakeringen. Waar de nebbiolo zich kenmerkt door pittige tannine, zijn de behoorlijke zuren het kenmerk van de timorassodruif. Maar ook de imposante body, de stevige structuur en het behoorlijke percentage alcohol van zijn wijn. En dan hebben we het nog niet gehad over zijn oplegpotentieel van minstens twee decennia.
Mineraal, dat is het overduidelijke kenmerk van de timorassowijnen. Maar ook honing, kweepeer en laurier ruik en proef je. De oudere jaargangen zijn vaak wat oranje-wijn-achtig. Dan zijn er aroma’s van ingedroogde appel, ananas en sinaasappelschil en fijne milde zuren. De wijn is ook licht rokerig. Je zou kunnen denken dat Timorasso op hout gelagerd wordt. Niets is minder waar. Deze smaken komen van de druif zelf. De wijn rijpt op zijn gisten in tanks van RVS. In het begin wordt er veel bâtonnage toegepast om volledig te profiteren van de gistcellen. De verplichte tijd voor rijping sui lieviti is minimaal negen maanden. Sommige producenten wachten zelfs 24 maanden voor botteling. Daarna rust de wijn nog een jaar op fles. Voor een riserva is deze termijn drie jaar. Hier staat een oplegpotentieel tot wel 20 jaar tegenover. De wijn heeft deze tijd echt nodig, want pas na een aantal jaar laat hij door rijping en ontwikkeling zijn ware aard zien. Het jaar 2015 is nu op dronk.
Dertienmaal net even anders
Dertien producenten met ieder een andere varianten op de timorasso. Ik proef de Timorasso van: Luigi Boveri, Cantina di Tortona, Vignaioli Battegazzore, Ezio Poggio, Cascina Gentile, Vigneti Repetto, Cantine Volpi, Vietti, Cascina La Ghersa, Giacomo Borgogno, I Carpini en La Colombera, Mandirola Enrico. Van die hele jonkies uit 2019 die, alhoewel veelbelovend, lang zo mooi niet zijn als de wijnen uit oudere jaren. Er is echt een enorm verschil tussen de jaargangen 2019 tot 2010. Heel bijzonder om te merken hoe de wijn naarmate hij meer rijping heeft, telkens ook wat meer verdieping toont. Want dat is het geheim van Timorasso. En meteen ook weer die overeenkomst met een Barolo. Hoe ouder, hoe beter. De echte oudere jaargangen zijn intens, rijk en krachtig. Ongelofelijk lekker met niet te subtiele visgerechten, heerlijk met wit vlees en ronduit fantastisch met witte truffel. De winkelverkoopprijs is gemiddeld € 40.
Cascina I Carpini
Een van de meer kenmerkende producenten van Timorasso is Paolo Ghislandi, de eigenzinnige wijnmaker van Cascina I Carpini. Een man met een geduldige inslag, met als specialiteit natuurwijnen van de timorassodruif. Niet gerijpt op rvs, maar op betonnen eieren. Met gebruik van natuurlijke gisten, en zo min mogelijk sulfiet. Volgens hem is dát wat er in de lucht zweeft, wat de wijn bijzonder maakt. Op de vraag wat het belangrijkste is bij het maken van een geslaagde Timorasso antwoordt hij: ‘Geduld! Geen haast om te produceren, maar het exact goede moment pakken voor de oogst. En om te beslissen wanneer je de most in wijn wilt laten veranderen. En dan weer te wachten. Waakzaam zijn over de omstandigheden waarin het fruit en later de wijn rijpt. En bovenal respect hebben voor de natuur en haar seizoenen’. Van deze producent is o.a. de I Carpini Timorasso te koop in België (theVine) en Nederland (Anderewijn en Geluksdruif). Een veldboeket bloemen in vloeibare vorm. Je herkent in deze spierballenwijn gekonfijte citroen, lindebloesem, gedroogd fruit en walnotenbitters.
Te koop in België en Nederland
De wijnen van deze druif zult u niet vinden in de supermarkt. Alleen de gespecialiseerde importeur met een focus op Italië heeft ze. Deze heeft dan ook meteen ook wat oudere jaargangen. Want die zijn echt heel bijzonder. Hoe ouder de wijn, hoe meer flesrijping dus, des te complexer zijn aroma en smaak. Ik proefde een aantal wijnen van verschillende huizen en jaargangen (2017 tot 2012). Als het kan, laat dan de fles halfleeg een dag staan. De wijn wordt er nog interessanter van.
Luigi Boveri Timorasso
Luigi Boveri laat duidelijk het effect van flesrijping proeven met zijn twee versies van Timorasso. De Derthona Timorasso 2018 is een volle minerale wijn met een vetje. Je ruikt en proeft abrikoos, veldbloemen, wat rijpe peer, steranijs en verse laurier. De Filari di Timorasso 2017 is duidelijk familie, maar heeft in het kwadraat wat de basisversie ook al kenmerkt. Krachtige minerale wijn met net wat meer mooie rondingen. Gekonfijte abrikoos en citroen met kruidige laurier en frisse zuren. Een fantastisch gastronomisch glas wijn met een heerlijk lange afdronk. Bij ons verkrijgbaar bij Enoteca Sprezzatura.
Claudio Mariotto Timorasso
Ook bij Claudio Mariotto is het ‘Timorasso’ effect duidelijk te proeven. Een flight van drie jaargangen geeft heel mooi weer wat flesrijping doet. Minstens drie jaar rijping op de fles is belangrijk, naast het gebruik van natuurlijke gisten die het karakter van de timorasso nog eens benadrukken. De 2017 Bricco San Michele 2017 is slank, redelijk strak qua zuren, met een frisse mineraliteit. Rijpe abrikoos en frisse citrus. Fijne aperitiefwijn, met na een dag in een open fles een iets rokerige smaak. Derthona 2015 is onverminderd mineraal maar wel zachter, met meer ‘verpakt’ zuur, en nog iets meer geroosterde abrikoos en ingedroogde appel. Tre Bicchieri kreeg de Pitasso 2012 van de beroemde Italiaanse wijngids Gambero Rosso. En terecht, het is een totale smaakexplosie in de mond. Denk gerimpelde appeltjes van zolder, geroosterde amandel en gekonfijte abrikoos. Dit alles naast de nog immer frisse zuren en kenmerkende mineraliteit. Wat een intensiteit. Bij ons verkrijgbaar bij Tannico en Piemonte Import.
Daniele Ricci Timorasso
De Timorasso Godfather is toch zeker wel de Ricci San Leto, Timorasso 2012. Patrick van Vinovetro vertelde me al om deze wijn als een rode te behandelen. Niet kouder dan 12° graden serveren in een royaal glas. De geroosterde tonen zijn onmiskenbaar, qua fruit is er een hint van ingemaakte abrikoos en citrus. Je proeft kracht, macht, iets oxidatiefs én leeftijd. Gastronomische wijn met enorme lengte en complexiteit. Het kenmerk van de timorasso, het ontdekken meer dan waard. Verkrijgbaar bij Tannico, Geluksdruif en Vinovetro.
Lees de andere delen van Witte wijn uit Piemonte:
Witte wijn uit Piemonte: Arneis en Cortese (deel 1)
Witte wijn uit Piemonte: Erbaluce di Caluso (deel 3)
Petri Houweling
